Categories: Amantii

Akkamitti hajjii fii umraa goona?

KITAABA HAJJI`IIFII UMRA`AA
كتــــــاب الحــــــج

Sharxiin hajjiin wajjabduun yookaa nama qabduun torba, isiin :

1 – Islaama.
2 – Saalfatuu
3 – Aylii .
4 – Bilisummaa .
5 – Sinqii yookaa galaa argatuu
6 – Waan yaabbatu argatuu.

7 – Karaan nagaya tayuu. Makka deemee dhaquun mijjaayuu .
Arkaanni hajji`ii , shani. isaan :
1 – Hajji`ittin seenaa yaadee hidhatuu
2 – Arafaa dhaabbatuu .
3 – Beytii Rabbiitin hoggaa torba xawaafuu yookaa naannawuu
4 – Bakka safaafii , marwa je`amtu jidduu hoggaa torba naannawuu
5 – Rifeensa mata`aa haaddatuu takkaa cir-atuu odoo hanga rifii-nsa sadiyillee taatee .

ARKAANNI UMRA`AA AFURI ISAAN
1 – Hidhatuu .
2 – Xawaafuu
3 – Sa`yii godhuu{ safaafii marwa } jidduu , naannawuu jechuu
4 – Mataa haaddatuu yookaa ciratuu

WAAJIBNI HAJJIIDHAA KAN ARKA-ANA HIN TAYIN SHANI
1 – Bakka irraa hajjii hidhatu`uuf godha-mterraa hidhatuu .
2 – Dhagaa boollatti darbatuu .
3 – Muzdalifa buluu .
4 – Guyyaa sadeen iida boodaa mina buluu
5 – Xawaafa dhaammanna`aa xawaafuu. inni qawlii tokkoon sunna`. inni dhalaa dhiiga qabdurraa ni kufa .

SUNNAAN HAJJI`II WAAN AS DEEMU KANA

1 – Ifraada godhuu. inni hajjii hidhatanii , dalag-anii fixanii , eegasii umraa godhuu .
2 – Talbiyaa godhuu. isiin:
لبيك اللهم لبيك،لبيك لا شريك لك لبيك، إن الحمد والنعمة لك والملك . لا شريك لك
{ labbaykallaahumma labbayka , labayka laa shariika laka labbeyka ,innalhgamda wannikg-mata laka walmulka. laa shariika laka }
3 – Xawaafa dhufiinsaa godhuu
4 – Raka`aa xawaafaa lamaan salaatuu xawaafa hunda booda.

KARAAN HAJJII DALAGANIIN SADII

1 – { Ifraada } akka reefu jenne. hajjii godhanii eegasii umraa godhu.
2 – { Tamattu`a } inni baatii hajji`ii, shawwaalifii, zhulqikgdaa, kurnan baatii zulhijja`aa keessa , umraa hidhatee, dalagee , irraa raa-w`atee , eegasii hajjii hidhatuu .
3 – { Qiraana } sun hajji`iifii , umraa walitti qabee hidhatuu , kan dalaguma hajji`ii qofaan, isaan lachuu argaman .

Hoggaa hajjii yookaa umraa hidhatu`uu ka`an wanni barbaadamu:
1 – Qaama dhiqatanii .
2 – Wayaa hoddha`aan qaamatti nama marsitu ifirraa baasanii
3 – Marxoodhafii , huccuu gubbaa darbatan uffatanii.
4 – Waan urgaayaa godhatanii .
5 – Raka`aa lama sunnaa ihraamaa je`anii, salaatanii .
6 – Eegasii hajjii yookaa umraa hidhatan . {naweytulhajja wa ahg-ramtu bihii labbeykallaahummaa labbeyka} je’anii. takkaa {nawey-tul’umrata wa ahgramtu bihaa} je`an. takkaa nawaytulhajja , wal`u-mrata wa ahgramtu bihimaa labeyka allaahumma labbayka} je`ee, yoo namarraa hajjii godhe { labbayka abalurraa , je`ee, abalurraan hajjii yookaa umraa yookaa hajji’iifii umraa godha je’ee.

KUTAA WAAN NAMA HAJJII YOOKAA UMRAA HIDHATARRATTI DHOOWWAMU
محرمات الإحــــــرام
Nama hajjii yookaa umraa hidhaterratti waa kudhantu dhoowwama , sun:
1 – Huccuu hodha`aan qaamatti nama marsitu , tan akka kofo`oo faa , uffatu`uutu dhii-rarratti dhoowwama .
2 – Mataa hagooggatu`uutu dhiirarratti dhoowwama .
3 – Dhalaan fuula hagooggatu`uutu dho-owwama .
4 – Mataa filatu`uutu dhoowwama . yoo rifeensatu citaa siye .
5 – Mataa haaddatu`uutu haraami .
6 – Kottee ciratuu .
7 – Waan urgaayaa godhatuu .
8 – Bineensa al`oolu`uutu .
9 – Nikaaha hidhu`uutu , .
10 – Dhala`atti ida`amu`uutu .
11 – Jaalalaan dhala`aan wajji taphatu`uutu , nama hajjii , yookaa umraa hidhaterratti haraami yookaa dhoowwama .
Waan dubbanne kana hunda yoo dalage , yakka qaba. nikaahni inni hidhe takkaa hidhate fayyaan tayu . waan dubbanne san dalagu`uun hajjiin hin baddu, yoo dhala`atti ida`amuu taate malee inni hajjii ni balleessaa haa tayuu badde je`ee hin dhiisuu ni guuta odoo hajjii sunna`allee taatee. ammas hajjii san amata as deemu keessatti , qadaa baasun isarra jira .
Namni arafaa dhaabbatuun isa dabarte , da-lagaa umra`aa dalageeti , hiikkata sanumaan wajji qadaa baasa . namni ruknii hajji`ii dhiise , hanga ruknii san fidutti hajji`irraa hin hiikkatu. ammoo namni waajiba hajji`ii dhiise , hajjiin isaa fayyaa taatii, haa tayuu waa qalu`uutu, isa qaba. nama sunnaa hajji`ii dhiise, wanni takka-lleen isa hin qabdu .
KUTAA DHIIGA NAMA QABUU
الدمـــــاء الواجبة
Dhiiyni hajjii keessatti,namarratti wajabu shani
1 – Dhiiga dalagaa hajji`irraa waa dhiisz-u`uutin, nama qabu. akka miiqaatarraa hidhatuu dhiisu`uu. dhiiyni kun tarreeffamaa. dura re`ee takka qalu`uutu irratti wajjaba.yoo dhabe guyyaa kudhan sooma-nu`uutu isa qaba . sadii hajjii kee-ssatti, odoo arafaan dhaabbanne, soomana. Torba eega biyyatti galee soomana .
2 – Dhiiga rifeensa haaddatu`uun , takkaa waan (taraffuh) yookaa boona je`amu , kan akka dhadhaa dibatu`uu , waan urgaayaa godh-atu`uu ,fa`aan, nama qabu. dhiiyni kun akka fedhanitti dalagama yoo fedhe, re`ee qala. yoo fedhe , guyyaa sadii soomana . yoo fedhe , sug-uda midhaanii sadii deegaa jaharratti sadaqata , hundaafuu cinaa sugudaa ( 1,00 ) garaama kenna .
3 – Dhiiga hajji`irraa dhoowwamu`uun nama qabu eeguma hajjii hidhatanii . diinni , yookaa wanni biraa , makka seenuu nama dho-owwitee , dhiiyni, kun re`ee takka qaluu .
4 – Dhiiga bineensa ajjeesu`uun nama qabu . inni filanna`arratti kaayame . yoo wanni inni ajjeese waan fakkaataa qabu taye , waan isa fakkaatu , beylada`arraa qala. takkaa dhaadhesseeti , gatii isaatin midhaan bitee , sadaqata . takkaa midhaan sun , muddii, yookaa kab-ala lama lamaan yoo laalan meeqa tayaa, bareeti, muddii hundarraa guyya tokko soomana. yoo bineensi sun, baylada`arraa , waan fakk-aatu kan hin qabne taye gatii isaatin, nyaata bitee sadaqata. Takkaa muddii hundarraa , guyyaa tokko soomana .
5 : Dhiiga dhala`atti ida`amu`uun , nama qabu inni tarreeffamaa. dura gaala qala . dhabu looni. Dhabu re`ee torba , dhabu gaala gatee-sseti , maallaqa isaatin midhaan bitee , sadaqata . yoo dhabe muddii hundarraa guyaa tokko tokko soomana .
Wareega yookaa dhiiga namarratti wajabe qaluun , nyaata nam-arratti wajjabe, nyaachisuun , harama keessatti malee , hin gayu. Am-moo soomana hajjii keessatti nama qabe , soomanuun bakka fedhetti ni gaya
Bineensa harama makkaa ajjeesun hin gayu. Akkasuma muka ha-ramaa muruun haraami . yoo waan akka citaa mana fa`aan ajjeerra-tanii taate malee, bineenssafii muka haramaa balleessun, dhoowwamuu keessatti , namni hajjii yookaa umraa hidhateefii, kan hidhatinis wal qixa, isaan lachurrattuu haraami. yoo jiidha tayee, kan nama hin miine taye. yoo baala muruu takkaa daw-a`aaf muruu taate malee .